Η πρόσφατη παραίτηση του διευθύνοντος συμβούλου των Ελληνικών Ταχυδρομείων, Γρηγόρη Σκλήκα, έρχεται σε μια περίοδο αναταράξεων για τον ιστορικό οργανισμό. Όπως έγινε γνωστό, τα ΕΛΤΑ αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα και βρίσκονται ξανά στο σταυροδρόμι των αποφάσεων για το μέλλον τους. Όμως, πίσω από τους αριθμούς και τις ανακοινώσεις, διακυβεύεται κάτι πολύ πιο ουσιαστικό: ο κοινωνικός ρόλος ενός θεσμού που για δεκαετίες υπηρέτησε κάθε πολίτη, σε κάθε γωνιά της χώρας.
Ένα δίκτυο με ιστορία και κοινωνικό αποτύπωμα
Για περισσότερα από 190 χρόνια, τα ΕΛΤΑ αποτελούν ένα από τα πιο σταθερά κομμάτια της δημόσιας ζωής. Στην πόλη και στο χωριό, στο νησί και στο βουνό, το «ταχυδρομείο» ήταν πάντα εκεί — όχι μόνο για να στείλεις ένα γράμμα ή ένα δέμα, αλλά για να πληρώσεις ένα λογαριασμό, να εισπράξεις μια σύνταξη, να επικοινωνήσεις με τον υπόλοιπο κόσμο.
Σε πολλά χωριά της Ελλάδας, το κατάστημα των ΕΛΤΑ είναι η μόνη δημόσια υπηρεσία με φυσική παρουσία. Είναι χώρος εξυπηρέτησης, ενημέρωσης, αλλά και ανθρώπινης επαφής, κάτι που οι σύγχρονες «ψηφιακές λύσεις» δύσκολα μπορούν να αντικαταστήσουν.
Οικονομική πίεση, αλλά όχι κοινωνική εγκατάλειψη
Τα τελευταία χρόνια, τα ΕΛΤΑ βρέθηκαν αντιμέτωπα με την πρόκληση του ψηφιακού μετασχηματισμού και του ανταγωνισμού των ιδιωτικών εταιρειών ταχυμεταφορών. Τα έσοδα μειώθηκαν, οι ανάγκες εκσυγχρονισμού μεγάλωσαν, και το δίκτυο των καταστημάτων συρρικνώθηκε δραματικά – σύμφωνα με στοιχεία, κατά περίπου 58% μέσα σε δυόμισι χρόνια.
Η οικονομική δυσχέρεια είναι πραγματική· ωστόσο, η απάντηση δεν μπορεί να είναι η λογική του «λουκέτου». Το να αποσυρθεί η δημόσια παρουσία από περιοχές που εξαρτώνται από τις υπηρεσίες των ΕΛΤΑ, δεν είναι εξορθολογισμός – είναι εγκατάλειψη.
Η κοινωνία χρειάζεται θεσμούς που να εγγυώνται την πρόσβαση όλων, όχι μόνο των «κερδοφόρων» περιοχών. Η λειτουργία των ΕΛΤΑ, ειδικά στην περιφέρεια, είναι δημόσια υπηρεσία πρώτης ανάγκης και όχι μια ακόμη εμπορική δραστηριότητα που μετριέται αποκλειστικά σε ισολογισμούς.
Η κοινωνική συμβολή των ΕΛΤΑ είναι ανεκτίμητη
Η ύπαρξη καταστημάτων των ΕΛΤΑ σε κάθε γωνιά της χώρας εξασφαλίζει ισότιμη πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες. Οι ηλικιωμένοι που δεν έχουν πρόσβαση στο e-banking, οι κάτοικοι ορεινών περιοχών, οι μικροεπαγγελματίες που εξυπηρετούνται μέσω ταχυδρομείου — όλοι αυτοί στηρίζονται στη φυσική παρουσία του ταχυδρομείου.
Επιπλέον, τα ΕΛΤΑ έχουν αποδείξει επανειλημμένα την αξία τους σε περιόδους κρίσης: από τη διανομή επιδομάτων και συντάξεων στις πιο δύσκολες μέρες της πανδημίας, μέχρι τη στήριξη απομονωμένων περιοχών όταν όλα τα υπόλοιπα «σταματούσαν».
Η ταχυδρομική υπηρεσία είναι κομμάτι του κοινωνικού ιστού, και η αποδόμησή της πλήττει την κοινωνική συνοχή.
Αναδιοργάνωση, όχι διάλυση
Αυτό δεν σημαίνει ότι τα ΕΛΤΑ πρέπει να μείνουν όπως είναι. Αντιθέτως, χρειάζεται ένα γενναίο σχέδιο μεταρρύθμισης και εκσυγχρονισμού, χωρίς όμως να χαθεί η φυσική τους παρουσία.
Κάθε μεταρρύθμιση οφείλει να στοχεύει:
- Στον εξορθολογισμό κόστους, όχι στην τυφλή περικοπή υποκαταστημάτων.
- Στην ψηφιακή μετάβαση, αξιοποιώντας τεχνολογίες που θα συμπληρώνουν και όχι θα αντικαθιστούν τη φυσική εξυπηρέτηση.
- Στην ανάπτυξη νέων υπηρεσιών, ώστε τα καταστήματα να λειτουργούν ως μικρά κέντρα εξυπηρέτησης πολιτών — με πληρωμές, μικροχρηματοδοτήσεις, και συνεργασίες με άλλους δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς.
- Στην ενίσχυση της διαφάνειας και της εμπιστοσύνης, ώστε ο πολίτης να ξαναδεί τα ΕΛΤΑ όχι ως «προβληματικό οργανισμό», αλλά ως αξιόπιστο εταίρο στην καθημερινότητά του.
Ο δημόσιος ρόλος των ΕΛΤΑ είναι υπόθεση όλων μας
Η διατήρηση του δικτύου των ΕΛΤΑ δεν είναι απλώς μια επιλογή πολιτικής· είναι επιλογή κοινωνικής ευθύνης.
Σε μια χώρα με έντονο γεωγραφικό κατακερματισμό, με νησιά, ορεινά χωριά και περιοχές όπου η «αγορά» δεν φτάνει, η παρουσία ενός εθνικού ταχυδρομικού δικτύου δεν είναι πολυτέλεια – είναι αναγκαιότητα.
Αν τα ΕΛΤΑ αφεθούν να συρρικνωθούν πλήρως, δεν θα χαθεί μόνο ένας δημόσιος οργανισμός. Θα χαθεί και ένα κομμάτι της συλλογικής μας υποδομής — ένας μηχανισμός συνοχής που, αθόρυβα, κρατούσε ζωντανή την επικοινωνία και την ισότητα μεταξύ των πολιτών.
Η κρίση στα ΕΛΤΑ είναι σίγουρα σύνθετη. Όμως, η λύση δεν βρίσκεται στη διάλυση, αλλά στην αναγέννηση.
Ο εκσυγχρονισμός, η διαφάνεια και η κοινωνική προσήλωση μπορούν να συνυπάρξουν — φτάνει να υπάρξει πολιτική βούληση και σχέδιο.
Γιατί τα ΕΛΤΑ δεν είναι απλώς «μια εταιρεία». Είναι ένας θεσμός με ιστορία, με ανθρώπινο πρόσωπο και με κοινωνική αποστολή που δεν πρέπει να χαθεί.
